بخشی‌آنی: کتاب «مباره با نابرابری»به تقویت ساز و کارهای اجتماعی منجر می‌شود

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاد دانشگاهی تهران، جلسه نقد و بررسی کتاب «مبارزه با نابرابری»، نوشته اولیویه بلانچارد و دنی رودریک با ترجمه رضا بخشی‌آنی و مجید امیدی با حضور مترجمان آن در محل مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه پژوهشکده مطالعات توسعه سازمان جهاد دانشگاهی تهران برگزار و در این جلسه افت رشد اقتصادی و تورم‌های موجود در جامعه، عامل افزایش فاصله دهک‌های جامعه بیان شد.

رضا بخشی‌آنی، مترجم کتاب «مبارزه با نابرابری» در این جلسه این کتاب را برای کشور کتابی مفید در حوزه اقتصادی دانست و گفت: در کمتر کتابی چندین نویسنده با گرایش‌های علمی مختلف اعم از علوم سیاسی، اقتصادی، فلسفه، جامعه‌شناسی و … گردهم می‌آیند و درباره یک موضوع نابرابری به‌طور مشترک بحث می‌کنند و آخرین یافته‌های خود را به اشتراک می‌گذارند که این از ویژگی‌های این کتاب است.

وی با اشاره به وجود نویسندگان بزرگی چون «اولیویه بلانچارد» و «دنی رودریک» در تألیف کتاب مبارزه با نابرابری افزود: در کشور ایران حتی درباره یک موضوع مشترک در میان کارشناسان اختلافات بسیاری وجود دارد، به‌نحوی که اغلب به جمع‌بندی نمی‌رسند و حتی در دولت بعد این اختلافات تشدید هم می‌شود، به‌گونه‌ای که تاکنون نتوانستیم به اجماع واحدی در یک رویکرد سیاسی برسیم.

بخشی‌آنی یکی از مترجمان این کتاب با بیان این‌که در این کتاب با وجود شاخه‌های مختلف علوم اجتماعی در کنار هم خروجی واحدی در خصوص یک موضوع، بحث نابرابری حاصل شده است، تا سیاست‌هایی به نفع نابرابری شکل بگیرد در ادامه گفت: قطعاً کسانی که در این‌باره گرد هم آمده‌اند با یکدیگر اشتراکاتی داشته‌اند که توانسته‌اند به یک هم‌افزایی در برابر مفهوم نابرابری برسند که این از نکات مثبت این مجموعه است.

تأکید بر تدوین آکادمیک کتاب «مبارزه با نابرابری»

وی با اشاره به تدوین آکادمیک این کتاب، افزود: شاید شماری از موضوعات مطرح در کشور اعم از آموزش، بهداشت، اتحادیه کارگری در حوزه سیاسی بحث شده و خیلی جنبه علمی و آکادمیک نداشته باشد، در این کتاب موضوع نابرابری به‌صورت علمی بحث و سعی شده به خروجی سیاسی برسد تا با عبور از بحث‌های سیاسی وارد مبحث سیاستگذاری شود.

این مترجم کتاب گفت: نتیجه حاصل از این کتاب با بهره‌گیری از تجارب کشورهای مختلف توسعه‌یافته و در حال توسعه شکل گرفته است، این‌که بتوان بخشی از این سیاست‌ها را برای ارتقا مناطق محروم اعمال کرد.

وی مطالعه این کتاب را برای همه علاقه‌مندان حوزه علوم اجتماعی مفید دانست و افزود: شرایط کشور به گونه‌ایست که نابرابری‌ها با افت رشد اقتصادی و تورم‌ها، تشدید شده و در حوزه نابرابری ثروت، شکاف و فاصله دهک‌ها افزایش یافته است.

بخشی‌آنی با بیان این‌که در گذشته امید به خانه‌دار شدن ۱۰ سال و امروز به ۱۱۰ سال رسیده است، افزود: از این‌رو از این منظر وارد دوران بحران شده‌ایم و این شرایط بحران ایجاب می‌کند تا ما بیشتر به سمت این قبیل سیاست‌ها (سیاست‌های مذکور در کتاب) برویم. البته شوک‌های اخیر به این مسأله دامن زده است فضای کشور اقتضا می‌کند تا وارد این فضا و مباحث شویم شاید در بخش رشد به‌عنوان مثال برای اتخاذ سیاست‌های رشد اقتصادی به جهت قرار گرفتن در منطقه (منطقه خاورمیانه) و بین‌الملل دست ما بسته باشد و یکسری عوامل بیرون‌زا در این موضوع نقش داشته که حتی پرداختن به آن ضرورتی هم نداشته باشد.

وی با اشاره به وضعیت پیچیده سیاسی منطقه گفت: بسیاری از اتفاقات در موضوع نابرابری، خارج از کنترل هستند و نمی‌توان در این‌باره صحبت کرد اما سیاست‌هایی که در این کتاب بحث و پیشنهاد شده کاملاً ملموس و قابل اجراست این اجرا دستاوردهای کوچک اما ملموسی دارد.

مترجم این کتاب با تأکید بر این‌که اتحادیه کارگری در کشور بسیار ضعیف است، افزود: تاکنون هیچ دولتی بر آن (اتحادیه کارگری) تمرکز نداشته است که به آن هویت دهد طبق آنچه مرسوم است هر اتحادیه با کارفرمایان حوزه خود برای معاش، مسائل رفاهی و مسائلی از این قبیل چانه‌زنی می‌کند که البته این موضوع از وظایف دولت است.

بخشی‌آنی با اشاره به افزایش اندک حقوق و مزایای این قشر از جامعه گفت: می‌توان با اصلاحی کوچک این اتحادیه‌ها را به رسمیت شناخت و به آن‌ها هویت بخشید و اجازه داد تا انتخابات برگزار و نماینده خود را انتخاب کنند تا فرد منتخب به نمایندگی از جامعه کارگری با کارفرمایان برای دستمزد، حقوق و مزایا چانه‌زنی کنند، بدین‌ترتیب دولت نقش خود را از تعیین‌کننده دستمزد به داور تغییر می‌دهد و در صورت بروز اختلاف برای برطرف کردن مشکل وارد می‌شود.

وی با انتقاد از این‌که تاکنون به این قشر از جامعه اهمیت و هویت اجتماعی داده نشده است تا برای خود انتخابات برگزار و نماینده داشته باشند، گفت: بدین‌ترتیب این افراد نقشی در تعیین دستمزد و حتی سیاست‌های دولت ندارند این در حالی است که با این اصلاحات آن‌ها قدرت مانور بیشتری خواهند داشت.

کتاب «مباره با نابرابری» به تقویت ساز وکارهای اجتماعی منجر می‌شود

مترجم کتاب «مبارزه با نابرابری» با اعتقاد به این‌که شاید با این تغییرات در کوتاه‌مدت نتیجه چندانی حاصل نشود اما به‌لحاظ اجتماعی می‌تواند به تقویت ساز و کارهای اجتماعی و اعتمادسازی دولت و مردم منجر شود، ادامه داد: شاید این موضوع در جامعه رشد اقتصادی ایجاد نکند اما می‌تواند بخش‌هایی از چالش‌های بحران امروز جامعه را که ممکن است در ماه‌های آینده در کف خیابان شاهد آن باشیم پوشش دهد، چون پس از انتخاب نماینده واقعی گروه کارگری، امکان چانه‌زنی با مسئولان دولتی راحت‌تر می‌شود، در حالی‌که نبود این نماینده می‌تواند به آشوب منجر شود که می‌تواند هزینه سنگینی را هم در پی داشته باشد.

بخشی‌آنی با بیان این‌که در کشور ما همیشه در خصوص حداقل دستمزد بحث بوده است، گفت: اتفاقاً در این کتاب درباره این موضوع بحث شده و به نتیجه هم رسیده و افزایش حداقل دستمزد را کاملاً توصیه کرده است که فرد به کف سطح رفاهی برای آن کار دسترسی داشته باشد که این موضوع می‌تواند برای ورود فرد به بازار کار انگیزه ایجاد کند.

بسیاری از جوانان به‌علت هزینه اثربخش نبودن تمایلی برای ورود به بازار کار ندارند

وی با بیان این‌که امروز بسیاری از جوانان انگیزه‌ای برای ورود به بازار کار ندارند، در ادامه افزود: علت آن اندک بودن ترید آف میان کار کردن و کار نکردن است، از این‌رو برای وی ورود به بازار هزینه اثربخش نیست پس بیشتر علاقه‌مندِ خارج شدن از کشور یا ورود به بازار غیررسمی کار هستند.(مشاغل غیررسمی)

مترجم این کتاب با بیان این‌که در کتاب مبارزه با نابرابری در این‌باره به‌خوبی صحبت و جمع‌بندی شده است، گفت: در کتاب، مفهومِ فلسفی، توسعه داده شده که این موضوع برای کشور ارزشمند است آیا نابرابری ذاتاً بد است؟ آیا خودش مفهوم پرریسکی است یا خیر؟ بای پروداکتشن‌هایش سبب می‌شود ما نابرابری را از نظر اخلاقی پدیده‌ای زشت و ناپسند قلمداد کنیم.

بخشی‌آنی با بیان این‌که در کتاب، عنوان‌شده نابرابری ذاتاً جامعه را به مشکل دچار می‌کند، گفت: این نابرابری فاصله بین اقشار پائین‌دست و بالادست را افزایش می‌دهد، اغلب افراد بالادست قدرت لابی بیشتری برای وضع قوانین دارند، این سبب می‌شود که قوانین را مدام به سمت انحصارات و رانت‌های بیشتر به نفع خود سوق دهند.

وی با بیان این‌که بدین‌ترتیب عملاً اقشار فرودست در مجلس (قانونگذاری) و دولت‌ها از بازی خارج می‌شوند، در ادامه افزود: پس شکستن این لوپ خود حرکت مثبتی است که انسجام اجتماعی را تقویت می‌کند حال اگر این لوپ شکسته نشود، افراد بالادست با پرداخت هزینه‌های تبلیغاتی انتخابات در نمایندگان مجلس نفوذ می‌کنند و بدین‌ترتیب قوانینی وضع می‌شود که انحصارات را تشدید می‌کند.

این مترجم کتاب با بیان این‌که کار برخی نمایندگان تنها برای گروه‌های ثروتمندی که برای آن‌ها هزینه کرده‌اند وقت گذاشتن برای حل و فصل مشکلات‌شان است، گفت: در مقابل اقشار فرودست، چنین مواردی در دستشان نیست پس عملاً در لایه‌های قانونگذاری و سیاستگذاری دستشان خالی است و این نابرابری‌ها را تشدید می‌کند.

حجمی از نابرابری‌های موجود در اقتصاد محصول سیاست‌هاست

بخشی‌آنی با بیان این‌که حجمی از نابرابری‌های موجود در اقتصاد عملاً محصول سیاست‌هاست، افزود: به‌عبارتی محصول دسترسی‌های خاص است، دسترسی به زمین، معدن، دسترسی به منابع بانکی، دسترسی به بودجه‌های دولتی، پروژه‌های عمرانی و غیره.

وی این دسترسی‌ها را محملی برای نابرابری‌ها برشمرد و گفت: افراد فرودست به این موارد دسترسی ندارند، هم‌اکنون پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام به‌لحاظ ارزش دلاری در کشور حدود ۱۵۰ میلیارد دلار است میانگین دوره اتمام آن‌ها بیش از ۱۲ سال تخمین زده شده است که بسیاری از آن‌ها توجیه اقتصادی هم ندارند اما به‌لحاظ توزیع دسترسی‌ها و رانت‌ها باید توزیع می‌شد و این لابی نمایندگان و گروه‌های ذی‌نفع است که پروژه را تعریف کرده است، این شرایط به‌نحوی است که همواره پیمانکاران عنوان می‌کنند ما چاله را می‌کنیم اما هیچ وقت این چاله را پر نمی‌کنیم.

مترجم این کتاب مشابه آن را در صندوق توسعه ملی دانست و گفت: اگر از این صندوق پرسیده شود چقدر منابع دارید؟ روی کاغذ عنوان می‌کنند ۱۵۰ میلیارد دلار منابع مالی داریم اما وقتی پرسیده می‌شود چقدر را می‌توانید وصول کنید؟ می‌گویند هیچ میزان. چون به بانک‌ها داده‌ایم همانطور که بانک‌ها تسهیلات ریالی پرداخت می‌کنند و برگردانده نمی‌شود.

بخشی‌آنی با بیان این‌که تنها گروه‌هایی با لابی قوی‌تر، به این منابع صندوق توسعه ملی و بانک‌ها برای اخذ تسهیلات ارزی دسترسی دارند، در ادامه افزود: بانک‌ها به طرح‌هایی که آورده می‌شوند تسهیلات اختصاص می‌دهند اما طرح‌های غیر قابل توجیه اقتصادی از طریق لابی مجلس، چهره‌های سیاسی و.... است که به این طرح‌ها تسهیلات تعلق می‌گیرد.

وی با بیان این‌که ۱۰۰ میلیارد دلار اعتبار و منابع صندوق براساس مکانیزم رانت توزیع می‌شود، افزود: اگر احصاء منابع را براساس میزان دسترسی‌ها و لابی‌ها بررسی کنیم درمی‌یابیم بازتوزیع هم بر همین اساس (مکانیزم رانت) است.

سیاست‌های موجود در کتاب «مبارزه با نابرابری» نابرابری را مدیریت می‌کند

این مترجم کتاب با بیان این‌که در بحث زمین‌های شهری هم وضع بر همین منوال است، گفت: هر جایی که ساخت و سازی انجام و یا تراکمی فروخته می‌شود پس از رصد همه افراد در می‌یابیم، گروه‌ها ذی‌نفع همگی گروه‌های بالادست هستند و به‌ندرت پروژه خوبی برای گروه‌های پائین‌دست تعریف شده است.

بخشی‌آنی با تأکید مجدد بر این‌که سیاست‌های موجود در این کتاب در خصوص ایران هم سودمند است، در ادامه افزود: با استفاده از سیاست‌های موجود در کتاب می‌توان نابرابری را از کانال‌های موجود در کتاب، مدیریت کرد، درست است رشد اقتصادی دچار افت شده اما این افت عامل التهاب اجتماعی نیست بلکه آنچه مردم را اذیت می‌کند مشاهده شدت نابرابری است.

وی با بیان این‌که می‌توان به کمک این کتاب شدت نابرابری را از نظر سیاسی و اقتصادی کاهش داد، گفت: این احتمال وجود دارد در مدت زمان مدیریت، التهابی هم وجود نداشته باشد و دوران بحران با آرامش طی شود. در ایران، هم‌زمان دو اتفاق افتاده است، افت رشد اقتصادی و افزایش شدت نابرابری که این قطعاً التهاب اجتماعی را به‌همراه دارد و ادامه هم خواهد داشت.

مترجم این کتاب با بیان این‌که مشاهده این تبعیض و فاصله قابل تحمل نیست، در ادامه افزود: پشت هر نابرابری اقتصادی یک نابرابری سیاسی وجود دارد، حتی اگر شما قادر به مشاهده آن نباشید گروه‌های ذی‌نفع و لابی‌ها در لایه‌های قدرت هستند بنابراین نابرابری سیاسی نابرابری اقتصادی را بازتولید می‌کند.

وی با تأکید مجدد بر ضرورت به رسمیت شناخته شدن اتحادیه‌ها به جهت سیاسی گفت: بدین‌ترتیب اتحادیه‌ها می‌توانند وارد فرآیندهای چانی‌زنی و مذاکره با پوزیشن‌های سیاسی شوند، منظور این نیست چیزی بهم ریخته شود و چیز جدیدی خلق شود بلکه می‌توان با همین ساختار به‌تدریج به بازیگران اجتماعی هویت داد.

این مترجم کتاب با بیان این‌که باید معلمان هم اتحادیه داشته باشند، افزود: معلمان با داشتن اتحادیه می‌توانند انتخابات برگزار کنند و برای خود نماینده برگزینند که مسئول مذاکره و چانه‌زنی با مسئولان برای افزایش میزان حقوق و دستمزد باشند.

بخشی‌آنی با بیان این‌که ساختار و دولت همان ساختار و دولت پیشین است، گفت: اما به‌لحاظ اجتماعی به یک میلیون معلم شاغل هویت اجتماعی بخشیده‌ایم که این مزیت بزرگی برای کسب رضایت‌مندی افراد است، شاید در نهایت به‌علت محدودیت منابع افزایش حقوق چندانی حاصل نشود اما چون چانه‌زنی توسط نمایندگان خودشان انجام شده رضایت‌مندی را به‌همراه دارد.

هیچ مشورتی به‌صورت سیستماتیک با نمایندگان اتحادیه‌ها انجام نمی‌شود

وی مدیریت مشارکتی را عاملی برای همبستگی دانست و خاطرنشان کرد: هم‌اکنون به‌علت نبود این مدیریت مشارکتی و این‌که همگی هزینه یکسان پرداخت نمی‌کنند (یک گروه هزینه بیشتر و گروه دیگر هزینه کمتر) مدیریت مناسبی وجود ندارد.

این مترجم کتاب با انتقاد از این‌که مسائل با نمایندگان گروه‌ها در میان گذاشته نمی‌شود، گفت: هم‌چنین برای پیدا کردن راه حل مناسب، نظر آن‌ها خواسته نمی‌شود و تصمیم‌گیری‌ها در اتاق‌های در بسته در حال انجام است، هیچ مشورتی به‌صورت سیستماتیک با نمایندگان اتحادیه‌ها انجام نمی‌شود. این در حالی است که در کشورهای مختلف، این گروه‌ها در تصمیم‌گیری‌ها با مسئولان همراهی می‌کنند، به‌عبارتی با هزینه کمتری این مسائل مدیریت می‌شود چون این اتحادیه‌ها و گروه‌های اجتماعی بازخورد لازم را به مسئولان می‌دهند که تصمیم‌گیری آن‌ها را هدایت می‌کند.

بخشی‌آنی در مثال دیگری گفت: به‌عنوان مثال اگر می‌خواهید درباره سیاست‌های ارزی تصمیم جدی بگیرید چنانچه به گروه‌های مختلف اعم از تجار، صادرکنندگان و واردکنندگان هویت و نقش اجتماعی داده شود، می‌توانند به آفیس دولت ورود کنند و در تصمیم‌گیری‌ها نقش داشته باشند، بدین‌ترتیب بهترین تصمیمات اخذ می‌شود، در زمانی از سال، هر هفته یک بسته سیاسی از سمت دولت رونمایی می‌شد این در حالی است که ذی‌نفعان به جز دولت همگی از آن ناراضی بودند.

وی با بیان این‌که تصمیم‌گیری‌ها باید در اتاقی با حضور ذی‌نفعان انجام شود، در ادامه افزود: در غیر این‌صورت بازخورد و فیدبک مناسبی از آن‌ها دریافت نمی‌شود در نهایت نتیجه مفیدی هم حاصل نمی‌شود.

مترجم این کتاب با اعتقاد به این‌که این کتاب ساختارشکنی ندارد و مطالعه آن به نفع دولت است، در ادامه در نقل قولی از دکتر «عبدی» گفت: ما تجربه سیاست‌ورزی نداریم اما همیشه به‌دنبال مبارزه و ساختارشکنی هستیم چون در عمل (Act ) سیاسی ما چنین شکل گرفته است، هیچ وقت مسیر پایداری طی نمی‌شود و مدام از صفر شروع و دوباره برمی‌گردیم.

بخشی‌آنی با بیان این‌که در این کتاب به‌صورت علمی برای شکل‌گیری مسیر پایدار بحث می‌شود که باید ثبات اجتماعی داشت، در ادامه افزود: برای داشتن ثبات اجتماعی باید نابرابری‌ها، کاهش یابد، هم‌اکنون قیمت مسکن در شمال شهر تهران به بیش از ۱۲۰ میلیون تومان (میانگین منطقه‌ای) و در مناطق پایین زیر ۳۰ میلیون تومان رسیده است، به‌عبارتی فاصله عجیبی در حال شکل‌گیری است کسانی که خانه‌دار نیستند از صاحب خانه شدن قطع امید کرده‌اند طبق آخرین آمار برای خانه‌دار شدن به ۱۴۰ سال زمان نیاز است (خارج از عمر دو نسل) پس امید خانه‌دار شدن در تهران از دست رفته است باید به سراغ بقیه شهرها و شهرستان‌ها رفت.

وی با بیان این‌که اگر در آمریکا انحصار فن‌آوری وجود دارد در ایران انحصار منابع طبیعی زمین و معدن است، افزود: بنابراین در ایران و آمریکا تفاوت‌ها و اشتراکاتی وجود دارد که باید در آن‌ها دقت شود.

کتاب «مبارزه با نابرابری» شاخص‌هایی را نظیر تحرک اجتماعی تعریف می‌کند

در ادامه این نشست، مجید امیدی یکی دیگر از مترجمان کتاب مبارزه با نابرابری در ابتدا با بیان این‌که این کتاب در ۲۹ فصل و یک فصل مقدماتی گردآوری شده است، گفت: برای این کتاب مقدمه‌ای به قلم دکتر «میدری» به نگارش درآمده که ارزش کتاب را دوچندان کرده است.

وی با اشاره به آغاز این کتاب با بحث داده‌های نابرابری، افزود: تحلیل اکثر افراد درباره داده در حوزه نابرابری در نهایت به ضریب جینی منتهی می‌شود در بخش نابرابری ثروت، کتاب یکسری شاخص‌هایی را نظیر تحرک اجتماعی تعریف می‌کند، به‌عنوان مثال همبستگی بین نسل‌ها، این‌که اگر پدرتان ثروتمند است چقدر همبستگی دارد که شما هم فرد ثروتمندی شوید؟ در حالی‌که این اطلاعات بسیار مهم و مفید است، اما ما در کشور چنین دیتایی نداریم.

این مترجم کتاب با طرح مثال دیگری در حوزه پزشکی گفت: به‌عنوان مثال بیماری به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک با علم و دانش خود تشخیص‌هایی می‌دهد اما تا نتایج آزمایش مشخص نشود نمی‌تواند برای بیمار درمان قطعی بگذارد.

امیدی با بیان این‌که دید ما در گذشته از نابرابری رشد، این بود که با روابط، همبستگی مثبت و منفی ایجاد می‌شود( U برعکس و U عادی)، افزود: به‌عنوان مثال در موضوع آلودگی هوا عنوان می‌شود در سال‌های اولیه رشد، آلودگی‌تان زیاد می‌شود پس از توسعه‌یافتگی چون منابع موجود در دست دولت پر است می‌تواند صرف کاهش آلودگی هوا شود که در این‌صورت U برعکس اتفاق می‌افتد.

وی با اشاره به وجود مطالعه معروفی در حوزه نابرابری، در ادامه گفت: با دانشجویان رشته اقتصاد که صحبت می‌کنید هم‌چنان دیدشان همان دیدی است که در کتاب‌های درسی معرفی شده، این‌که همیشه در سال‌های اولیه رشد، نابرابری زیاد است.

این مترجم کتاب با بیان این‌که رشد به سرمایه نیاز دارد، افزود: سرمایه را فرد ثروتمندی دارد که می‌تواند پس‌انداز کرده و سپس سرمایه را وارد مرحله تولید کند تا رشد اتفاق بیفتد براساس گفته یک کارشناس اقتصادی اگر از اوایل قرن بیستم آغاز کنیم به‌طور مشخص از پس از جنگ جهانی دوم تا تقریباً دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ شاهد بودیم در سال‌های اولیه رشد، نابرابری زیاد شده و در اوج آن یعنی در سال ۱۹۷۸ نابرابری کم شده است.

ادامه دارد…